Önyargıların Oluşmasında Toplumsal Faktörler

    Önyargı, bir kişiye ya da gruba yönelik olarak cinsiyet, fiziksel yetenek, etnik köken, milliyet din veya meslek gibi bazı özelliklere dayanan olumsuz duygularla önceden karar vermek, ona karşı tutum belirlemek, tavır almaktır. Önyargı, insanlar, gruplar veya varlıklar hakkında kişisel tiplemelere dayalı olarak zihinde önceden verilmiş olan karardır. Önceden bir kişiyi, grubu ya da varlığı konumlandırmaya yönelik bir tutumdur. Bu tutum olumlu da olabilir, ancak sorun ve sıkıntı yaratanlar olumsuz olanlardır.

Önyargılar, basmakalıp izlenimlere dayalı düşünceler etrafında oluşturulur. Bireysel ve ilişkisel faktörleri olmakla beraber önyargıların oluşmasında toplumsal faktörler çok önemli rol oynar. Bunlardan biri grup kimliklerine bağlı iletişim engelleridir. İnancı, kültürü, dili ya da fiziksel bir engeli nedeniyle rahat ve etkili iletişim kuramayan kişiler hakkında olumsuz önyargılar oluşturacaktır. Gruplarda ana diliyle iletişim kuramayan kişiler, temastan kaçınacak veya temas süresini kısaltacak, kendini diğerlerinden soyutlayacak ve yalnızca kendi diliyle konuşan kişilerle arkadaşlık kuracaktır.

Toplumsal önyargıların önemli bir kaynağı ilişkilerin tarihsel geçmişidir. İnsanların farklı kültür gruplarına karşı duyguları ve tutumları, ilişkilerin geçmişinden etkilenir. İnsanların kişisel olarak yaşadıkları olumsuz deneyimler, çocukluklarında, okulda, üniversitede, iş arama süreçlerinde yaşananlar, cinsiyet, ırk, meslek-statü, milliyet, fiziksel özellik gibi belirli kültür gruplarına karşı önyargıların oluşmasına neden olabilir. Özellikle, yaşanan deneyimler, kişiliğe değil de açıkça grup kimliğine yönelik olumsuz tutum ve davranışlar ise bu kişinin gelecekteki etkileşimlerini belirleyen güçlü bir temel oluşturur. Toplumlarda azınlık grupların üyelerinin çoğunluk grup üyeleriyle etkileşimlerinde grup kimliklerinin etkisini sergilemeleri doğaldır. Bu durum, kadınlar, fiziksel engelliler ya da farklı tercihleri olanlar için de geçerlidir.

Toplumsal önyargılar, bireyin kişisel olarak içinde bulunmadığı, gruplar arasında yaşanmış tarihsel olayların belirli grup kimliğine sahip insanlar hakkındaki düşünceyi etkilemesidir. Kültürler arası ilişkilerde yaşanmış ya da yaşandığına inanılmış acı deneyimler, önyargılar oluşturması nedeniyle bugünkü ilişkileri olumsuz etkiler. Tarihi anlamak, önyargıların nedenlerini fark etmek, ilişkilerdeki davranışlar üzerindeki etkileri görmek, tutumlarla ilgili farkındalığı artırmak ve etkili insan ilişkilerinin önündeki önyargı engelini kaldırmak için önemli bir adım olacaktır.

Toplumsal önyargıların önemli bir kaynağı da toplumsal ve siyasal güçlerce yapılan çeşitli pekiştirmelerdir. Bazı ülkelerde yasal düzenlemeler ve uygulamalar kimlik gruplarına dayalı önyargıları biçimlendirmektedir. Medya ve reklâm dünyası da belirli gruplar için arzulanmayan stereotipler ve önyargılar oluşturabilir. Demografik anlamda önyargılı bir dünyayı sergileyerek belirli kültür gruplarını dışlayabilir, küçümseyebilir, haklarında olumsuz kanaat oluşturabilir.

Farklı kültür gruplarının üyelerinin okul kitaplarında ve eğitim materyallerinde temsil edilme biçimleri önyargıları etkiler ve pekiştirir. Bunlar, yaş, cinsiyet, milliyet, etnik köken temelli bazı gruplar hakkında olumsuz önyargılar oluşturacak ifadeler, terimler, çizimler olabilir. Bunların okul çağındaki çocuklara ulusal kültürel ideoloji şeklinde aşılanması, ilerideki yıllarda giderilmesi son derece güç önyargıların oluşmasına neden olacaktır. Aile çevresi, okullardaki eğitim ve içinde yaşanılan toplum nedeniyle hemen herkes çeşitli önyargılar geliştirmektedir. Bu ne yazık ki kaçınılmaz bir durumdur. Ancak, önyargıları tanıyıp, bunları kontrol altına almak, düşünce ve davranışlarda önyargılı olmaktan kaçınmak mümkündür. Bazen, farkında olunsa da önyargıları değiştirmek kolay değildir. Bir kişinin önyargılarını ve genel anlamda tutumunu sorgulayabilecek ve değiştirebilecek tek kişi yine kendisidir.

Bu yazı Farklılıkların Yönetimi içinde yayınlandı ve , , olarak etiketlendi. Kalıcı bağlantıyı yer imlerinize ekleyin.

Yorum bırakın

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.