Karizmatik liderler, genellikle belirli koşulların ve ortamların ürünleridir. Toplumlarda, savaş, kriz, toplumsal karışıklık gibi durumlarda, organizasyonlarda da köklü yapısal değişimlere yol açan birleşme, satın alma, küçülme gibi süreçlerde ve ciddi belirsizlik dönemlerinde karizmatik liderler ortaya çıkarlar ve adeta kurtarıcı rolünü oynarlar. Ancak koşulların değişmesiyle çoğunlukla işlevlerini ve çekiciliklerini giderek yitirirler ve sonrasında ortadan kaybolurlar.

Karizmatik liderler diğer tarzlara sahip tüm liderlerden çok daha fazla etkileme gücüne sahiplerdir. Bu tanımlanması oldukça zor olağan dışı bir güçtür. Karizmatik lider, kendisine özgü kişiliği ve yine özgün davranış kalıplarıyla etrafında yüksek çekiciliği olan adeta bir manyetik alan yaratır. Bu liderler, çoğu zaman kendilerini olağan üstü bir amacı ve kaderi olan kişiler olarak görürler ve gösterirler. Bu nedenle, insanlar bu lidere yalnızca saygı ve güven duymakla kalmaz ona aynı zamanda süper güçlere sahip bir kahraman ya da kurtarıcı olarak bağlanırlar. Bu liderleri karizmatik yapanlar bir anlamda onun izleyicileri, yandaşları ve çevresindeki insanlardır.

Karizmatik lider, inandığı amacı, davası ve değerleri için tutku ya da hırs olarak nitelendirilebilecek bir adanmışlık içindedir. Bu adanma, diğer insanlar üzerinde olağan dışı bir etki yaratır ve onları da davaya inanan, amacı ve değerleri benimseyen, tutkulu, hırslı ve güçlü bir biçimde adanmış insanlara dönüştürür. Ancak dava kazanıldığında ya da zor dönem atlatıldığında karizmatik liderin bir anlamı kalmaz ve insanların gözündeki değeri düşer.

Karizma, kavram olarak olumlu ve olumsuz yönleri olan ve dolayısıyla iki farklı karizmatik lider tipinin ortaya çıkmasına yol açan bir güçtür. Olumsuz karizmatik liderler, fikirlerden çok kendilerine bağımlılığı yaratmaya çalışırlar. Güç kazanmaya ve kişisel çıkarlar elde etmeye odaklanırlar, kendilerini yüceltirler. Olumlu karizmatik liderler ise düşüncelere, fikirlere ve hedeflere önem verirler. Kendisini izleyenlerin amaçlarına hizmet eder, onların çıkarlarını gözetirler. Bu liderler, insanları kendilerinden çok kurumsal ideallere ve ortak amaçlara yönelmeye ve toplumsal bir bağlılık yaratmaya çaba gösterirler.

Bütün bunlara karşın, karizmanın bir liderlik gücü olarak abartılmaması gerekir. Olağanüstü güçler, Tanrı vergisi yetenekler çoğu zaman tarihte ve siyasette liderlere ek güç sağlamak için ortalığa yayılmış romantik efsanelerdir. Liderlik, gerçekte herkes için geçerli olan çevresel koşullar altında insanlarla etkileşim sanatıdır, özünde doğru kullanılan kişisel yetenekler ve etkileyici tutum ve davranışlar vardır.

Kaynak: İsmet Barutçugil, Liderlik, Kariyer Yayınları, İstanbul, 2014